اطلاعات مفید کلستومی
کلستومی به مفهوم ایجاد یک خروجی برای روده بزرگ بر روی شکم است. به این خروجی استوما گفته میشود.
روده بزرگ و عمل کرد آن
روده بزرگ آخرین بخش از دستگاه گوارشی بدن است. این عضو در حدود ۵/۱ متر طول دارد و مطابق با شکل زیر مدخل آن در اطراف راست شکم قرار دارد که به قسمت باریک انتهایی روده کوچک به نام ایلئوم (Ileum) وصل است.
قسمتهای اصلی تشکیل دهنده روده بزرگ عبارتند از:
- – روده راست یا بالا رونده ( Ascending colon )
- – روده عرضی ( Transverse colon )
- – روده چپ یا پائین رونده( Desending colon )
- – رکتوم ( Rectum )
انتهای روده بزرگ به مقعد ختم می شود. ماهیچه های سازنده دیواره مقعد از انواع خاصی است که در مجموع اسفنکتر (Sphincter) نامیده میشوند. اسفنکتر کنترل کننده زمان دفع مدفوع میباشد. در روده کوچک مواد غذایی هضم شده جذب بدن میگردند و بقیه مواد به صورت توده آبکی به روده بزرگ وارد میشوند. در روده بالا رونده آب و التکرولیت های توده آبکی جذب بدن میشوند و مابقی به صورت یک توده نیمه جامد به روده چپ منتقل میشوند. این توده زائد بیشتر متشکل از مواد غیر قابل هضم گیاهی نظیر سلولز ولیگنین میباشد و در روده چپ انبار میشود تا درزمان مناسب از بدن دفع گردد. روده راست دارای حرکت خاصی است که به آن حرکت دودی ( Pristatic Motion ) میگویند که به طور دائم و نامنظم صورت میگیرد به کمک این حرکت مواد در داخل روده به جلو رانده میشوند. روده چپ نیز دارای حرکت دودی است که به طور قوی اما نامکرر صورت میگیرد. در روده بزرگ همواره مقادیری ازگازهای مختلف وجود دارد که براثر تخمیر مواد هیدروکربنی ویا عملیات باکتری ها به وجود میایند و بخشی از آن نیز بر اثر بلعیده شدن هوا به روده بزرگ وارد میشوند. فواصل دفع مواد زائد(مدفوع) در نزد افراد بسته به رژیم عذایی و عادت شخص متفاوت است.این مدت ممکن است از ۸ ساعت الی دو تا سه روز به طول انجامد.
اهداف کلستومی
روده بزرگ ممکن است بر اصر ابتلا به بیماریهای گوناگون به ویژ سرطان روده دچار عفونت های شدید شده و یا مسدود گردد. گاهی اوقات براثر حوادث نیز ممکن است این عضو پاره و مجروح گردد. درچنین مواردی که جان فرد با خطر جدی مواجه می شود کلستومی موثر ترین راه نجات محسوب میشود. به طور کلی اهداف کلستومی را میتوان در موارد زیر خلاصه نمود :
رها ساختن روده متسع شده از فشاری که به دلیل مسدود شدن این عضو مستولی شده است.
ایجاد یک راه خروجی برای خروح مواد زائد ازروده بزرگ پس از برداشته شدن روده چپ و رکتوم.
تغییر دهی مسیر جریان مواد زائد جهت عمل جراحی یک ضایعه انسدادی التهابی و یا پارگی در روده بزرگ.
محافظت کردن از محل بخیه شده در روده چپ پس از بیرون آوردن قطعه ای از آن.
کلستومی به واقع یک ابتکار حالب و تحسین آمیزپزشکی محسوب میشود. زیرا به مدد آن ادامه زندگی برای فردی که با خطر جدی روبرو است هموار میشود. افراد پس از عمل کلستومی معمولا با گذشت چند هفته به زندگی عادی و روزمره بر میگردند و کلستومی بهیچ وجه مانعی جهت انجام فعالیتهای شغلی ورزشی ازدواج کردن برای آنها نمی باشد.
انواع کلستومی
کلستومی بر اساس صلاحدید پزشک جراح ممکن است در مورد افراد برای مدت موقت و یا همیشگی صورت بگیرد. در مورد اول استومای افراد پس از مدت معینی مسدود میشود. کلستومی انوع مختلفی دارد که دو نوع از آنها رایج ترین هستند . آنها عبارتند از :
۱- کلستومی فشار زدائی ( Decompressing colostomy )
این نوع کلستومی به منظور آسوده کردن روده متسع شده بر اثر فشاری که به دلیل مسدود شدن بخشی از روده حکمفرما شده است انجام میگردد و اغلب از روده عرضی برای ایجاد استوما استفاد به عمل میاید. معمولا یک طرف از دیواره روده متسع شده مطابق با اشکال نشان داده شده در زیر به داخل ویا بیرون از سوراخی در جداره شکم باز میشود.
در نوع دیگری از کلستومی فشار زدئی روده بزرگ در بخش روده عرضی دو نیم میشود و انتهای آزاد آن مطابق با شکل زیر بر روی دیواره شکم باز میشود. استومای افرادی که به روش فوق کلستومی میشوند همواره متورم و حجیم است و به دلیل محروم بودن از اسفنگتر کنترلی برای خروج مواد زائد از آنها وجود ندارد. این افراد برای جمع آوری مواد خروجی دائما بایستی از کیسه های خاصی استفاده کنند . دلیل مشکلاتی که این نوع کلستومی ایجاد میکند ترجیحا از آن به طور موقت استفاده به عمل می آید.
۲-کلستومی تغییر دهی مسیر( Diverting colostomy )
این نوع کلستومی از هر نوع دیگری رایج تر است و به موجب آن انتهای روده چپ یا پائین رونده پس از برداشته شدن رکتوم به بیرون از شکم آورده شده و مطابق با شکل زیر باز می گردد.
افرادی که به طریق فوق کلستومی میشوند معمولا احتیاجی به کیسه کلستومی ندارند و کافی است که محل استومای خود را با لفاف ساده ای که بدین منظور عرضه میشود بپوشانند تا اندک مقدار از مواد زائد که از آن خارج میشود جذب لفاف گردد. با اینحال بعضی از این افراد برای اطمینان خاطر ترجیح می دهند که از کیسه کلستومی استفاده به عمل آورند. این افراد مشابه با افراد عادی و اغلب یک بار در شبانه روز دفع مدفوع میکنند و برحسب عادت میتوانند ساعت آنرا تنظیم کنند بعضی از این افرد نیاز به آن پیدا میکنند که به کمک وسیله خاص از درون استوما روده خود را با آب گرم و یا آب نمک آبیاری کنند تا جهت دفع مدفوع تحریک شود.
مراقبت از استوما
کلستومی از هر نوع که باشد در اطاق عمل صورت می گیرد و در عمل ضخامت کامل دیواره روده بزدگ به ضخامت کل پوست شکم فرد بخیه زده میشود. این اجازه میدهد که فرد کلستومی بلافاصله پس از عمل جراحی از کیسه کلستومی استفاده به عمل آورد. قبل از عمل جراحی لازم است که درمورد کلستومی به بیمار و نزدیکان او اطلاعاتی داده شود و بهتر است برای تقویت روحیه بیمار بین او و فرد دیگری که قبلا مود عمل کلستومی قرار گرفته است ترتیب ملاقاتی داده شود.
استوما در بدو امر بسیار متورم و حجیم است اما به مرور زمان چروکیده شده و اندازه آن کوچکتر میشود. یکی از وظایف مهم پرستار اندازه گیری مکرر بزرگی استومای فرد عمل شده است تا از کیسه کلستومی مناسبی برای او استفاده به عمل آورد. بقا استوما به مفهوم موفقیت در عمل جراحی است . از اینرو پرستار بایستی همواره استومای فرد کلستومی را تحت مراقبت داشته باشد و در صورت مشاهده علائمی نظیرخونریزی التهاب عفونت انسداد ویا مرگ بافت استوما بر اثر نرسیدن خون به آن مراتب رابدون اتلاف وقت به اطلاع پزشک جراح برساند تا از طریق تجویز دارو و یا عمل جراحی مجدد مشکل به و جود آمده برطرف گردد.
یک مشکل که بندرت ممکن است در نزد بعضی از افراد کلستومی یافت شود آن است که استوما در محل نامناسبی از شکم آنه بنا شده باشد. این مشکل تکنیکی موجب میشود که کیسه کلستومی به خوبی بر روی شکم آنها تثبیت نشود . این مسئله نه تنها باعث میشود که مواد خارج شده از استوما به زیر کیسه نشت پیدا کرده و به پوست فرد آسیب وارد آورد بلکه مانعی برای کنترل گاز و بو بوده و موجب تضعیف روحیه فرد کلستومی برای انجام فعالیتهای روزمره میشود.
محل استوما درهمه احوال چه ایستاده و چه خوابیده یا نشسته باید توسط فرد کلستومی قابل رویت باشد.
افراد کلستومی پس از ترک بیمارستان همواره بایستی از خود مواظبت بعمل آورده و به توصیه های بهداشتی در مورد نظافت پوست شکم و استفاده صحیح از کیسه های کلستومی دقت کافی مبذول بدارند. این افراد باید هر چند مدت یکبار بنا به دستور پزشک معالج خود به او مراجعه کرده تا محل استومای آنها مورد بازدید قرار گیرد و در صورت مشاهده هر گونه علایم ناخوشایندی اقدامات ضروری و به موقع در مورد آنها انجام گیرد. نکته دیگر آنستکه افراد کلستومی حتی المقدور بهتر است که از خوردن غذاهای ایجاد کننده گاز در بدن مثل حبوبات بپرهیزند و در صورت موافقت پزشک خود از داروهایی که موجب کاهش حرکات روده میشوند استفاده نمایند.
کیسه های کلستومی
همانطور که قبلا گفته شد استوما فاقد اسفنگتر است در نتیجه قادر به کنترل زمان دفع کردن مدفوع نمیباشد. از اینرو افراد کلستومی نیاز به وسیله خاصی ( Appliance ) جهت جمع آوری مواد زائد خارج شده از بدن خود دارند که بطور ساده به آن کیسه کلستومی گفته میشود.
کیسه های کلستومی به اشکال و اندازه های خاصی ساخته میشوند و تنها شرکتهای معدودی در دنیا قادر به ساخت آنها می باشند، و تکنولوژی ساخت آن منحصر به چند کشور محدود صنعتی میباشد یک کیسه کلستومی در مجموع دارای دو قسمت اساسی است:
رویه و مخزن:
رویه بخشی از کیسه کلستومی است که بر روی شکم فرد قراد میگیرد و بر روی آن میچسبد. رویه اغلب کیسه ها متشکل از دو جزء میباشد:
واشر یا حلقه محافظتی (skin barrier ring) و قاب (Frame) ، حلقه محافظتی دراطراف استوما قرار میگیرد و نقش آن جلوگیری کردن از تماس پیدا کردن مواد زائد خارج شده از استومای فرد یا پوست شکم او است. قاب کیسه که اطراف حلقه محافظتی را احاطه میکند و ظیفه نگهداشتن کیسه بر روی شکم را به عهده دارد.
مخزن کیسه های کلستومی از جنس یک فیلم پلاستیکی شفاف و یا کدر است که به طور کامل به رویه وصل (آبندی) شده است. مخزن مقاومت بالایی در فشار دارد و مانع از عبورگاز و بو میباشد. مخزن بعضی از کیسه ها مسدود و یکپارچه و برای بعضی دیگر ته باز ساخته میشود. ته باز کیسه به هنگام مصرف توسط شخص کلستومی با گیره های خاصی بسته (آبندی ) میشود. این کیسه ها به فرد مصرف کنند اجازه میدهند که هرچند وقت یکبار از جمع شده در آن را بدون اینکه کیسه را از بدن خود جدا کند خالی نماید و به این ترتیب برای مدت بیشتری از یک کیسه استفاده به عمل آورد. این خصیصه این امکان را به مصرف کننده می دهد که همواره حجم و گاز کیسه در کنترل مصرف کننده قرار گیرند.
از مهم ترین خصوصیات کیسه های کلستومی آن است که اجزا تشکیل دهنده آنها به ویژه قسمت رویه آنها در تماس با پوست شکم فرد کلستومی بهیچوجه نباید موجب بروز حساسیت هایی از نوع سوزش ، خارش ، التهاب و یا ایجاد جوش و تاول گردند. به همین جهت محدودیت هایی برای تهیه این کیسه ها ، بالاخص در ساخت حلقه های محافظتی وجود دارد.
کیسه های کلستومی معمولا به گونه ای طرح و ساخته میشوند که از روی لباس فرد مصرف کننده قابل تشخیص نباشند.
روش خرید کیسه کلستومی
جهت خرید کیسه کلستومی شما می توان به سایت فروشگاه ناجی طب به آدرس زیر مراجعه نمایید.
